دکتر عیسی کلانتری؛ رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست‌ در گفت‌وگو با همدلی:

معاون دادستان بخشنامه کرده که مانع مصرف مازوت در نیروگاه‌ها نشوید

مهدی روزبهانی: هوای تهران به مرحله‌‌ای رسیده که بسیاری کرونا را فراموش کرده‌‌‌اند و حالا نگران حجم عظیمی از آلودگی هستند که با چشم رویت می‌شود و با هر بار تنفس وحشت به جان می‌‌‌اندازد. هرچند که پدیده آلودگی هوای کلانشهرها در ایران اتفاق تازه‌‌ای نیست، اما چند سالی بود که مردم ساکن تهران و کلانشهرها هوای بهتری را تنفس می‌کردند و تعداد روزهایی با هوای پاک خیلی بیشتر شده بود. اما دوباره روز از نو و هوای آلوده از نو شده و روزهایی را تجربه می‌کنیم که نفس کشیدن هم به شهادت شاخص‌ها و هم به گواه درد قفسه سینه و سنگینی سرها، سخت شده است. اما روایت‌ها از ریشه این آلودگی سیاه و سنگین متفاوت است و هر مسئولی تفسیر خود را دارد. برخی می‌گویند که سوزاندن مازوت در صنایع سنگین هوا را چنین آلوده کرده و برخی هم آن را تکذیب می‌کنند. دیروز خبرنگاران همدلی گفت‌وگوی مفصلی با «عیسی کلانتری» رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست‌ داشتند و درباره موضوعات مختلف از او سوال پرسیدند. بخش اول این مصاحبه که در ادامه می‌آید به موضوع آلودگی هوا اختصاص یافته است و بخش دوم آن که شامل مشکلات زیست محیطی و سیاسی هم می‌شود در روزهای آینده منتشر می‌شود. کلانتری صراحتا نظر کارشناسی خود را درباره آلودگی هوای این روزهای کلانشهرها اعلام می‌کند و می‌گوید عامل اصلی این وضعیت مازوت سوزانده شده در صنایع سنگین و خودروهای دیزلی هستند. او می‌گوید بررسی‌های سازمان حفاظت از محیط‌زیست‌ نشان می‌دهد که کیفیت گازوئیل مصرفی در کشور کاهش پیدا کرده است و در عین حال برخلاف قانون هوای پاک و مصوبه ستاد مقابله با کرونا، صنایع سنگین در حال سوزاندن مازوت هستند. او می‌گوید که معاون دادستان کل کشور به استان‌ها بخشنامه داده تا کسی مانع سوزاندن مازوت نشود. در ادامه بخش اول این گفت‌وگو را می‌خوانید:  

  با این که کرونا بسیار مردم را تحت فشار قرار داده، اما الان وضعیت هوای تهران به مرحله‌‌ای رسیده که مردم کرونا را فراموش کرده اند. این چند روز هم فقط صحبت از مازوت و آلودگی هوا بوده است. خیلی‌ها می‌گویند اگر سازمان محیط زیست نمی‌تواند جلوی پالایشگاه را در استفاده از مازوت بگیرد، چرا در این باره اطلاع‌رسانی نمی‌کند؟ 

وقتی هوا سرد می‌شود، سرمای هوا باعث می‌شود که وزن مخصوص هوا سنگین شود. در این صورت هوا به پایین می‌آید و آلودگی‌ها را با خود پایین می‌آورد. جالب این است که در شمال شهر تهران هوا بدتر از جنوب شهر است. چون در یک هوای آلوده ارتفاعی مثلا 1700 متر می‌ایستد و در این صورت فاصله هوای آلوده با دهان مردم کمتر می‌شود. وقتی هوا آلوده هست برای همه آلوده هست. بخصوص کسانی که بیماری‌های مزمن تنفسی و قلبی دارند. برای اینها به‌شدت مضر است. علت آلودگی هوا در زمستان خودروهای بنزینی نیست. در هوای گرم خودروهای بنزینی عامل آلودگی هستند. در فصل زمستان اگر هوا ساکن باشد که الان هست و پیش‌بینی می‌شود تا آخر هفته وضع جوی همین باشد؛ خطرناک ترین مسئله گوگردی است که در سوخت‌های فسیلی بخصوص در مازوت و گازوئیل وجود دارد. متأسفانه کیفیت گازوئیل ما هم بد شده است. پنج‌شنبه هم معاونت محیط‌زیست‌ انسانی گزارش دادند که مقدار سولفور موجود در گازوئیلها در بیشتر موارد بالای هزار pmm بوده است در حالی که استاندارد آن پنجاه ppm  است. 

 علت این افت کیفیت گازوئیل را به شما توضیح داده‌اند؟ شما در جریان هستید؟

احتمالا مشکلاتی است که در پالایشگاه‌ها برای تصفیه دارند. بالاخره گازوئیل از نفت خام به دست می‌آید، هرچقدر تصفیه بهتر باشد مقدار گوگرد آن کمتر می‌شود. پالایشگاه‌های ما اگر خوب تصفیه کنند گوگرد را از نفت خام بگیرند؛ سوخت‌های گازوئیلی ما استاندارد می‌شود. قبلا بهتر بود، ولی اخیرا احتمالا به خاطر تقاضای زیادی که برای سوخت زمستان هست دقت عمل در تصفیه از بین رفته است. گزارش‌های ما نشان می‌دهد که اکثر گازوئیل‌ها کیفیت خوبی ندارند. مازوت خیلی بدتر است. مازوت ما بالای 20 هزار یا حتی30 هزار ppm سولفور دارند. 

در زمستان باید به نیروگاه‌ها گاز بدهند. اگر گاز نباشد باید گازوئیل بدهند و اگر آن هم نباشد از مازوت استفاده می‌کنند. چون میگویند که ما باید برای مردم برق تولید کنیم. بی‌خطرترین سوخت گاز است. در زمستان مصرف خانوارها زیاد می‌شود و گاز کافی نیست. البته من این را خیلی باور ندارم. از طرف دیگر پالایشگاههای ما مازوت تولید می‌کنند. آن طوری که گزارشها به من رسیده است، پالایشگاه‌های ما بالای 25درصد مازوت تولید می‌کنند. روزی 400 یا 500 هزار بشکه مازوت تولید می‌شود. این مازوت تولیدی یا باید صادر یا باید مصرف شود، چون اگر انبارها پر شود یا باید پالایشگاه تعطیل شود یا باید آن را مثلا در بیابانی یا جایی بریزند چون نمی‌توانند پالایشگاه را تعطیل کنند؛ چون مردم بنزین می‌خواهند. این که من قبول ندارم که می‌گویند ما کمبود گاز داریم، به این علت است که مازوت باید جایی مصرف شود که آن را به صنایع سنگین می‌دهند و این آلایندگی‌ها را ایجاد می‌کند. این کار خلاف قانون هوای پاک است. ولی با توجه به محدودیت‌هایی که در صنعت نفت و برق وجود دارد، به ما فشار آمده است که مدیران ما جلوی سوزاندن مازوت را در نیروگاه‌ها و کارخانجات نگیرند. اما وقتی جلوی سوزاندن آن را نگیرند، بالای 20یا 30هزار ppm سولفور دارد که به‌شدت هوای کلانشهر‌ها را آلوده می‌کند. ما تقاضا کردیم که حداقل در کلانشهرها در نیروگاه‌هایی که در مسیر باد قرار دارند، مازوت استفاده نشود که ستاد کرونا هم این را تصویب کرد که مازوت در نیروگاه منتظرالقائم استفاده نشود. همین طور نیروگاه شهید رجایی هم باید با محدودیت مازوت مصرف کند. ولی در بقیه نیروگاه‌ها تا جایی که ما اطلاع داریم مازوت مصرف می‌شود.

 یعنی الان در نیروگاه منتظرالقائم مازوت مصرف نمی‌شود؟ 

قرار است که استفاده نشود. ولی به ما اجازه بررسی و بازدید نمی‌دهند. بر مبنای بخشنامه قوه قضائیه و دادستانی کل کشور. 

 خیلی وقت است که به مردم گفته می‌شود علت آلودگی هوا خودروهای بنزینی هستند. به همین خاطر بارها در روزهای آلوده در زمستان محدوده طرح ترافیک را گسترده‌تر کردند و از مردم جریمه گرفتند، این موضوع با شرح شما فرق دارد.

در زمستان خودروهای بنزینی آلایندگی ناچیزی دارند. 

 الان به نوعی میتوان گفت که مردم فریب داده شده‌‌‌اند. 

ماشین‌های بنزینی عمدتا در فصل گرما عامل آلایندگی هستند. در فصل سرما ماشین‌های دیزلی و مصرف مازوت عامل آلایندگی است. الان یک موتورسیکلت کاربراتوری چند برابر یک خودروی تولید داخلی آلایندگی ایجاد می‌کند. در شهر تهران بالای سه میلیون موتورسیکلت وجود دارد که نود درصد آنها کاربراتوری هستند. آیا میشود که جلوی تردد آن‌ها را گرفت و دوونیم میلیون نفر را خانه‌نشین کرد؟

 با این تفاسیر در زمستان طرح ترافیک تأثیری ندارد؟  

طرح ترافیک در زمستان برای خودروهای بنزینی تأثیر چندانی ندارد. فقط برای جلوگیری از تراکم ترافیک است. مشکل اصلی ما در فصل سرما مصرف سوخت در خودروهای سنگین دیزلی و سوخت مازوت در صنایع سنگین است. 

 با این تفاسیر تعطیلی تهران هم خیلی در کاهش آلایندگی موثر نیست.

تعطیلی تهران به این دلیل است که ملت مستقیما با هوای آلوده مواجه نشوند. برای پیشگیری است. منشأ اصلی آلودگی که مازوت هست و اگر حذف نشود؛ همین وضع ادامه دارد. بالای 65 درصد علت اصلی آلایندگی خودروهای گازوئیل‌سوز و کارخانجاتی است که مازوت مصرف می‌کنند. باید جلوی این‌ها گرفته شود. هوا ساکن است. وقتی هوا ساکن است این آلایندگی‌ها هم که وارد می‌شوند و می‌مانند. 

 بهتر نبود که خیلی زودتر در این باره با مردم صحبت می‌کردید. تا مدت‌ها مسئولین مختلف مصرف مازوت را تکذیب می‌کردند و برخی هم می‌گفتند که مازوت تأثیری ندارد.

ما از چهار ماه قبل در این باره اطلاع‌رسانی کرده‌ایم. الان یک سال است در حال مکاتبه با وزارت و نفت و نیرو هستیم که مازوت را تصفیه کنند. در تابستان وقتی مازوت مصرف می‌کنند هوا گرم است، آلودگی بالا می‌رود. اما آنها کار تصفیه را انجام ندادند. می‌گویند که میلیون‌ها دلار سرمایه‌گذاری می‌خواهد که با توجه به شرایط تحریم کار دشواری است.

 خب به مردم در این باره توضیح می‌دادید.

مردم خودشان می‌دانند. برای این که ما سال‌هاست داریم اطلاع‌رسانی می‌کنیم. ما از شهریور ماه اعلام کردیم که اگر نفت کوره مصرف بشود، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها نوسازی نشود، آلودگی ادامه دارد. از یک طرف برای حمل و نقل به کامیون نیاز دارید، از سوی دیگر وزارت راه به کامیون‌های بالای 20 سال اجازه تردد در جاده‌ها را نمی‌دهد، ولی همه این کامیون‌ها وارد شهرها شده‌‌‌اند. حمل و نقل درون‌شهری را کامیون‌های قدیمی انجام می‌دهند. کامیون‌های قدیمی وقتی وارد شهر می‌شوند، هم باعث آلایندگی هوا می‌شوند و این آلایندگی آن‌ها با کیفیت پایین گازوئیل که الان تجربه می‌کنیم تشدید می‌شود.  حقوق شهروندی مردم زیر پا گذاشته شده است. از آن طرف هم ما نمی‌توانیم تعطیل کنیم برای این‌که معاون دادستان کل کشور به استان‌ها بخشنامه کرده است که شما برای سوزاندن نفت کوره در نیروگاه‌ها و صنایع مانع نشوید. یعنی کسی که باید قانون هوای پاک را اجرا کند، از نظر امنیتی به این نتیجه رسیده است که باید این مازوت سوزانده شود. این یک معضل جدی برای همه است. الان وضعیت اصفهان بدتر از همه است. حالا در اراک و شازند جلوی آن را گرفتند. حالا این وضع تا کی ادامه پیدا کند، معلوم نیست. جالب است که در ستاد کرونا آقای رئیس جمهوری و آقای دادستان کل کشور گفتند که باید قانون هوای پاک اجرا شود، ولی معاون دادستان کل بخشنامه کرده که شما مانع نشوید که نیروگاه‌ها مازوت مصرف کنند. یک مسئله پیچیده است که یا باید پالایشگاه و نیروگاه تعطیل شود، یا مازوت سوزانده نشود.

 آقای روحانی کدام طرف است؟ از شما حمایت می‌کند یا از وزارت نفت و پالایشگاهها؟

اگر برق نباشد همه از دولت طلبکار هستند. بنزین نباشد از دولت طلبکار هستند. مازوت بسوزانند و کامیونها قدیمی است، دوباره همه از دولت طلبکار هستند. همه این‌ها هم یک طرفش به تحریم وصل است. اما هیچ کس درباره تحریم مدعی دولت نیست. روحانی مجبور است که آب، برق، گاز و نان را تأمین کند. برای تأمین این‌ها باید انرژی تأمین شود. انرژی از پالایشگاه تأمین می‌شود که مازوت تولیدی پالایشگاه هم اجتناب‌ناپذیر است که اگر مصرف نشود، پالایشگاه متوقف می‌شود. یک طرف دیگر آن هم نیروگاه هست که اگر انژری آن تأمین نشود، برق تولید نمی‌شود. از طرف دیگر اختیار روحانی به عنوان رئیس جمهوری محدود است که بتواند مسائل را ریشه‌‌ای حل کند و تحریم‌ها را بردارد. خیلی‌ها می‌گویند حرف بی‌ربط می‌زنند که می‌گویند تحریم و به تحریم ربطی ندارد. درصورتی که در همین مسئله مازوت و پالایشگاه‌ها مسئله تحریم موثر است. پالایشگاههای مدرن 5درصد مازوت تولید می‌کنند، ولی پالایشگاههای ما 4 برابر بیشتر مازوت تولید می‌کنند. در نتیجه هوا بد می‌شود و دولت باید جواب دهد. همه این‌ها وصل به انرژی است و انرژی هم آلاینده است. مردم هم واقعا باید همکاری کنند. دمای24درجه برای زندگی کردن مردم در خانه کافی است، ولی مردم در خانه میخواهند لخت شوند و دما را افزایش می‌دهند که این در مصرف انرژی موثر است. 

 یعنی مردم اختیار لخت شدن در خانه خودشان را هم نداشته باشند؟ 

در رختخواب لخت شوند، دراتاق نشیمن لباس بپوشند.