به گزارش بهارستان ایران: اسفند ماه سال گذشته توافقنامه ایران و عربستان در شرایطی امضا شد که برای بسیاری قابل پیش‌بینی نبود. توافقنامه‌ای که به عقیده بسیاری از ارگان‌های مطبوعاتی حکومت نقطه عطفی خوش در بهبود روابط بین‌الملل کشور محسوب می‌شد. محرز است که این توافقنامه به واسطه چین صورت گرفت و در شهر پکن امضا شد.

«حشمت‌الله فلاحت‌پیشه» تحلیلگر سیاست خارجی و رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس به تحلیل توافق با عربستان و شرایط داخلی پرداخت و گفت: در دنیای امروز کشورها به این نتیجه رسیده‌اند که باید گلیم خود را از بحران‌ها بیرون بکشند.کمتر کشوری مرتکب اشتباه بزرگ ایران در جنگ اوکراین می‌شود؛ این اشتباه موجب شد ایران حتی به همدستی با روسیه متهم شود. در دنیای امروز طرح‌های تنش‌زدایانه طرفداران بیشتری دارند.

وی همچنین گفت: هیچ کشوری در دنیا به اندازه ایران صاحب تریبون نیست. گسیختگی تریبون‌ها بزرگترین آفت سیاست خارجی ایران است. خودسری‌ها در جامعه ما باید جرم‌انگاری شوند؛ حرکت زشت یک فرد در فروشگاهی در خراسان چهره‌ای زشتی از کل ملت متمدن ایران را نمایش می‌دهد.

مشروح گفت‌وگوی «حشمت الله فلاحت پیشه» استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی را در ادامه می‌خوانید:

توافقنامه ایران و عربستان به نفع کدام کشور تمام می‌شود؟

توافق‌های تنش‌زدایانه، غالبا مشترک المنافع هستند خصوصا در شرایطی که هیچ یک از طرفین سودی در تنش نداشته باشند. ایران و عربستان به دلیل موج افراطگرایی در کشور دچار تنش‌هایی شدند که اثر منفی در کل منطقه گذاشت و خصوصا برای ایران اثرات سوئی در حوزه منافع ملی ایران بر جای گذاشت. متاسفانه تنش‌زایی در سیاست خارجی هیچوقت در کشور جرم‌انگاری نشده است. تنش‌زایی‌هایی که موجب ریختن خون‌ها، از بین رفتن فرصت‌ها و به هدر رفتن منافع شده‌اند؛ درحالی که نه تنها محاکمه نمی‌شوند بلکه حتی جری‌تر می‌شوند که رفتارهای خودسر خود را ادامه دهند. تا زمانی که تنش‌زایی‌های نیروهای خودسر در ایران جرم‌انگاری نشده است، سیاست خارجی ایران همواره باید منتظر غافلگیری باشد.

دنیای عرب معتقد است می‌توان با ایران همکاری کرد

تنش‌های ایجاد شده در ایران و عربستان به طور طبیعی در عمق دنیای اسلام بی‌بدیل است. علاوه بر اینکه باعث شد نتوانیم از فرصت‌های اقتصادی در روابط بین‌الملل استفاده کنیم بلکه در حوزه‌های مختلف دچار چالش شدیم که بخشی از این چالش‌های نیابتی هم در این قالب قرار می‌گیرند. این توافق، توافقی هم‌سود بود. چین با روشی وارد عرصه هژمونی و روابط بین‌الملل شد که آمریکایی‌ها یک قرن پیش از آن استفاده کردند. روشی که رفع چالش‌ها و نشان دادن یک جلوه‌ی صلح‌زا را دنبال می‌کند.

اما برای عربستان، دیوار بلندی که در طول هفت سال گذشته میان ایران و عربستان شکل گرفته بود به راحتی ترک برنمی‌داشت. با این حال مجموعه‌ای از تحلیل‌ها پشت این توافقنامه بود. خبری که درست یک روز پس از این توافقنامه منتشر شد، مبنی بر این بود که در طول یک سال گذشته به میزان ۱۶۱ میلیارد دلار فقط شرکت آرامکوی سود داشته است. در واقع عربستان، سعی کرد مخالفین توافق ایران و عربستان را به گونه‌ای قانع کند که پشت این توافق نوعی تنش‌زدایی است که می‌تواند منافع اقتصادی عربستان را حفظ کند. به نظر من برخی از کشورهای عربی و عربستان به این نتیجه رسیده‌اند که چالش بین کشورها ممکن است منتهی به یک جنگ منطقه‌ای شود که تلاش این کشورها در این راستا است که گلیم خود را از این جنگ احتمالی بیرون بکشند.

طیف خوشبینی در دنیای عرب و عربستان معتقدند می‌توان با ایران همکاری کرد. عربستانی‌ها در طول سه دولت اوباما، ترامپ و بایدن نوساناتی را در پشتیبانی آمریکا از ریاض دیدند که باعث شد به جای تسلیم راهبردی به آمریکا به سمت تنوع مناسبات حرکت کردند و مناسبات خود را با چین و روسیه گسترش دادند.

ایران باید از دستاوردهای عربستان درس بگیرد

درباره ایران من معتقدم اقدام ایران در این توافق قابل دفاع است اما به نظر من چین و عربستان زودتر به منافعشان در این توافق دست می‌یابند. دلیل آن این است که هم چین هم عربستان یک موضوع محوری دارند، آن هم تنوع مناسبات و دور کردن تنش از حوزه منافع اقتصادی است. معتقدم ایران هم باید همین کار را بکند و از برخی دستاوردهای عربستان درس بگیرد.

موضوع دیگر این که اگر طرفین گام‌های عملی در راستای این توافق برندارند ممکن است عوامل مخل این توافق را دچار چالش بکنند. بسیاری از گروه‌های نیابتی برخوردهای سرد با توافق ایران و عربستان داشته‌اند. برخی از گروه‌های نیابتی که در سوریه و عراق شکل گرفتند، موافق تنش‌زدایی در منطقه نیستند. در داخل عربستان هم گروه‌های افراطی که نگاه سیاه و سفیدی داشتند و دنیای اسلام را دچار چالش کرده‌اند، موافق همزیستی شیعه و سنی نیستند. البته آمریکا و اسرائیل هم، طرف بازنده این توافقنامه، ساکت نخواهند نشست.

برای اینکه این توافق نتیجه بدهد یک ارزیابی کلی وجود دارد؛ یک، بحران‌های منطقه‌ای به سمت ثبات حرکت کنند. دو، عمق استراتژیک ایران و عربستان که تاکنون در تقابل هم بود، از این پس در تعامل با هم و به دنبال گشایش مناسبات باشد.

برای امضای توافق با یک کشور همسایه خود امضا کنیم، به میانجی‌گری کشور دیگری همچون چین چه نیازی بود؟

وقتی که سوابق به طور ایدوئولوژیک قطع بشوند عملا همه کانال‌های ارتباطی حذف می‌شوند. مناسبات وقتی به مو می‌رسند نباید پاره شوند. اینجا نقش میانجی‌ها پررنگتر می‌شود. نخستین میانجی‌ها از منطقه مانند عراق و عمان بودند و بعد از آن هم چین این میانجی‌گری را به عهده داشت. در طی این سال‌ها ایران و عربستان به گونه‌ای همدیگر را ترساندند، که شاید طرفین مجبور شدند در بستر یک نظم بین‌المللی این توافق را امضا کنند؛ نظمی که چینی‌ها مدعی سکان‌داری آن هستند.

خودسری‌ها در جامعه ما باید جرم‌انگاری شوند؛ این خودسری‌ها در حوزه اجتماعی بزرگترین آسیب معنوی را به جامعه ما می‌زنند. حرکت زشت یک فرد در فروشگاهی در خراسان چهره‌ای زشتی از کل ملت متمدن ایران را به نمایش گذاشت. همچنین حقانیت‌هایی هم که ممکن است پشت فلسفه حجاب باشند را هم زیر سوال می‌برد. در سیاست خارجی هم تجربه دولت آقای رییسی نشان داد که «اقتصاد بدون سیاست خارجی» یک شعار پوپولیستی است. سیاست خارجی یک موضوع محوری در کشور است و قطعا باید در رابطه با خودسری در این حوزه جرم‌انگاری صورت بگیرد. زمانی که عده‌ای از دیوار سفارت عربستان بالا رفتند هم گفتم که مدعی العموم باید حداقل هزینه‌های این اقدامات را از مسببین این جریان بگیرد؛ اما این اقدام صورت نگرفت و حتی برخی از آن‌ها هم تشویق شدند.

سیاست خارجی موضوعی بسیار حساس است؛ یک موضع گیری و یک سخنرانی می‌تواند سیاست خارجی یک کشور را دچار آفت بکند. یک جمله هم می‌گویم اینکه هیچ کشوری در دنیا به اندازه ایران صاحب تریبون نیست. یعنی صاحبان تریبون‌ در هیچ کشوری به این اندازه تعدد، تنوع و گسیختگی ندارند. گسیختگی تریبون‌ها بزرگترین آفت سیاست خارجی ایران است. این آفت در جاهای دیگر کشور هم وجود دارد؛ افرادی که شعار می‌دهند، موضع‌گیری می‌کنند و دیگران تحریک به انجام امور خودسرانه می‌کنند. تا وقتی که این خودسری‌ها در کشور جرم‌انگاری نشده، منافع کشور گرفتار آفت‌ها خواهد بود.

آیا این قرارداد فرصت‌های ایران را در حوزه سیاست خارجی و تهدیدهای نظامی غرب محدود خواهد کرد؟

هر گونه تنش زدایی به معنای شکل‌گیری یک دست باز در سیاست خارجی است. اگر تنش‌زدایی ایران با عربستان و دیگر کشورهای عرب عملیاتی شود ما شاهد خواهیم بود که کشورهای غربی و آمریکا هم به دنبال این تنش‌زدایی می‌روند. امیدواریم این توافق به امضای کاغذی محدود نشود. من یک جمله معروف دارم: آمریکایی‌ها نگهبان تنش‌های کهنه در خاورمیانه شده‌اند. با این حال یکی از شکست‌های آن‌ها در حفظ چالش هژمونیک با چین است. در دنیای امروز کشورها به این نتیجه رسیده‌اند که گلیم خود را از بحران‌ها خارج کنند. کمتر کشوری مرتکب اشتباه بزرگ ایران در جنگ اوکراین می‌شود؛ این اشتباه موجب شد ایران حتی به همدستی با روسیه متهم شود. در دنیای امروز برخلاف سنگربندی‌های پر تنش، طرح‌های تنش‌زدایانه طرفداران بیشتری دارند.

منبع: دیده بان ایران