به گزارش بهارستان ایران: خون از طریق شریان ریوی از قلب به ریه‌ها می رود. در ریه‌ها، اکسیژن خون تأمین می‌شود و سپس به قلب برمی گردد و قلب خون غنی از اکسیژن را به بقیه بدن شما پمپ می‌کند. اما در آمبولی ریه در این ساز و کار اختلال ایجاد می‌شود.

این انسداد می‌تواند مشکلات جدی مانند آسیب به ریه‌ها و کاهش سطح اکسیژن را در خون ایجاد کند. کمبود اکسیژن می‌تواند به اعضای دیگر بدن شما نیز آسیب برساند. در شرایطی که لخته بزرگ باشد یا شریان در اثر لخته‌های کوچکتر مسدود شده باشد، آمبولی ریه می‌تواند کشنده باشد.

آمبولی ریه معمولاً از رگ‌های عمیق پا به ریه‌ها منتقل می‌شوند. پزشکان این رویداد را ترومبوز ورید عمقی (DVT) می‌نامند. این لخته‌ها هنگامی ایجاد می‌شوند که خون نتواند آزادانه از پاها عبور کند. زیرا بدن شما مدت زمان زیادی مثلاً در طی پرواز یا رانندگی طولانی بی حرکت بوده است. اگر بعد از جراحی یا بیماری در رختخواب استراحت کنید نیز این اتفاق می‌افتد.

چه عواملی می‌تواند احتمال بروز آمبولی ریه را افزایش دهد؟

عوامل خطر همانند DVT است. پزشکان از این موارد به عنوان سه گانه Virchow یاد می کنند. آن‌ها شامل موارد زیر هستند:

عدم تحرک طولانی مدت یا هرگونه تغییر در جریان طبیعی خون

اگر مدت زیادی در بیمارستان یا در حالت استراحت در رختخواب باشید؛ این عارضه اتفاق می‌افتد. همچنین در طول پرواز یا رانندگی با وسیله نقلیه به مدت طولانی نیز ممکن است آمبولی ریه رخ دهد.

خونی که احتمال لخته شدن آن زیاد است

پزشکان این مورد را افزایش انعقاد پذیری خون می‌نامند که می‌تواند توسط داروهایی مانند قرص‌های جلوگیری از بارداری ایجاد شود. سیگار کشیدن، سرطان، جراحی اخیر یا بارداری نیز می‌تواند شما را در معرض خطر قرار دهد.

آسیب به دیواره رگ‌های خونی

آسیب به ساق پا می تواند منجر به این عارضه شود. در موارد نادر، ممکن است یک شریان ریوی توسط چیزی غیر از لخته، مانند حباب هوا یا بخشی از یک تومور مسدود شود. اگر یک استخوان بزرگ شکسته باشد؛ چربی مغز استخوان گاهی اوقات به جریان خون وارد شده و باعث انسداد رگ می‌شود.

چگونه می توان از آمبولی ریه جلوگیری کرد؟

بهترین راه برای جلوگیری از PE یا آمبولی ریه تلاش برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های خون در عمق رگ های شما است. اگر بعد از یک عمل جراحی یا بیماری مدت زمان زیادی را در استراحت به سر برده‌اید یا یک پرواز طولانی داشته‌اید، این کار می تواند چالش برانگیز باشد.

اگر در معرض خطر هستید، در اینجا چند مورد ذکر شده که ممکن است به شما در کاهش احتمال لخته شدن خطرناک خون کمک کند:

۱) استفاده از رقیق کننده‌های خون

پزشکان از آنها با عنوان ضد انعقاد یاد می‌کنند. این عوامل از ایجاد لخته در خون جلوگیری می‌کنند. پزشک شما ممکن است در شرایطی که در بیمارستان برای جراحی بستری هستید، آن‌ها را برای شما تجویز کند. همچنین ممکن است به شما پیشنهاد شود که پس ترخیص به خانه هم مدتی این داروها را مصرف کنید.

اگر بعد از سکته مغزی یا حمله قلبی در بیمارستان بستری شده‌اید یا از عوارض ناشی از سرطان رنج می‌برید، ممکن است پزشک داروهای رقیق کننده خون را نیز به شما توصیه کند.

۲) جوراب‌های فشاری

جوراب‌های بلندی هستند که پاهای شما را تحت فشار قرار می دهد. این فشار اضافی به حرکت خون از طریق رگ‌ها و عضلات پا کمک می کند. ممکن است پزشک شما بعد از جراحی توصیه کند که مدتی این جوراب‌ها را بپوشید.

۳) ورزش

پس از یک اقامت طولانی مدت در بیمارستان یا بیماری که مدت زیادی شما را در بستر نگه داشته است، از رختخواب خارج شوید و پیاده روی کنید. این کار باعث می‌شود خون در پاهای شما جریان داشته باشد و فرصتی برای تجمع نداشته باشد.

۴) حرکات کششی در هنگام سفر

اگر یک پرواز طولانی دارید، سعی کنید هر چند ساعت یک بار راه بروید. اگر نمی‌توانید بایستید، انگشتان پا را با کشیدن انگشتان به سمت خود خم کنید. در ادامه چندین حرکت کششی دیگر وجود دارد که می‌توانید در حالت نشسته آنها را انجام دهید:

-با یک دست پای خود را به سمت بالا و سینه خود بکشید.

-بخش پایینی یک پا را با دست دیگرتان بگیرید.

-این حالت را به مدت 15 ثانیه حفظ کنید و سپس آن را با پای دیگر امتحان کنید. این کار را حداکثر 10 بار در ساعت انجام دهید.

-اگر مسافت طولانی رانندگی می کنید، هر یک ساعت توقف کنید و پاها را دراز کنید.

-حتماً مایعات اضافی بنوشید تا رطوبت کافی به بدنتان برسد.

۵) تغییر سبک زندگی

اقدامات دیگری که می‌توانید انجام دهید عبارتند از:

-وزن مناسبی داشته باشید.

اگر قصد دارید داروهای هورمونی مانند داروهای کنترل بارداری یا روش‌های درمانی دیگری را شروع کنید، با پزشک خود در مورد خطر لخته شدن خون صحبت کنید.

اگر سایر مشکلات سلامتی همچون دیابت یا نارسایی قلبی دارید، داروهای خود را به موقع بخورید. مراقب آن چیزی که مصرف می‌کنید باشید و در مورد هر گونه تغییر با پزشک خود مشورت کنید.

همچنین در صورت داشتن سابقه بیماری کلیوی یا برخی بیماری های خودایمنی یا سابقه خانوادگی لخته شدن خون، با پزشک خود مشورت کنید.

-اگر سیگار می کشید، آن را ترک کنید.

در موارد تهدید کننده زندگی آمبولی ریه پزشک ممکن است تصمیم بگیرد برای از بین بردن لخته داروهایی به نام ترومبولیتیک به شما بدهد. حتی ممکن است لازم باشد لخته با جراحی خارج شود یا از بین برود، هر چند که این موارد نادر است.

علائم آمبولی ریه

هنگامی که یک رگ در ریه شما توسط لخته خون مسدود می‌شود؛ شما دچار آمبولی ریه (PE) می‌شوید. علائم این عارضه ممکن است متفاوت باشد. علائمی که شما تجربه می‌کنید احتمالاً به اندازه لخته و میزان درگیری ریه شما بستگی دارد. اگر به بیماری ریوی یا قلبی مبتلا هستید؛ این موضوع هم می‌تواند نقش مهمی داشته باشد.

علائم PE به طور ناگهانی ظاهر می‌شود. در صورت داشتن هر یک از موارد زیر با فوریت‌های اورژانس تماس بگیرید:

-تنگی نفس

-درد قفسه سینه

-سرفه (ممکن است با خون همراه باشد و در خلط شما خون وجود داشته باشد)

– درد ناگهانی در پشت

-تعریق بسیار بیشتر از حد معمول

-احساس حواس پرتی، یا گیجی

-لب‌ها یا ناخن‌های آبی

علائم هشدار دهنده ترومبوز ورید عمقی

وقتی لخته در ورید عمقی پاها ایجاد شود، به آن ترومبوز ورید عمقی (DVT) می‌گویند. اگر لخته جدا شود و به ریه شما برود، تبدیل به PE می‌شود.

در صورت مشاهده علائم DVT بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. اگر زود تشخیص داده شود، پزشکان می توانند از آمبولی ریوی جلوگیری کنند. علائم DVT شامل موارد زیر است:

-تورم پا یا بازو

-احساس درد یا ناراحتی در پا هنگام ایستادن یا راه رفتن

-تورم یک پا یا بازو و احساس داغی بیش از حد در آن

-پوست قرمز یا تغییر رنگ پوست در بازو یا پای آسیب دیده

-رگ‌هایی در بازو یا پا بزرگتر از حد طبیعی

تشخیص آمبولی ریه

پزشک احتمالاً با معاینه بدنی شروع می‌کند. وی به دقت به پاهای شما نگاه می‌کند تا ببیند آیا علائمی مانند تورم، حساسیت، تغییر رنگ یا داغی مشاهده می‌کند یا خیر. این‌ها نشانه‌هایی است که ممکن است نشان دهد یکی از رگ‌های عمقی شما لخته شده باشد.

در مرحله بعدی، پزشک ممکن است تعدادی آزمایش مانند اشعه ایکس قفسه سینه یا سونوگرافی تجویز کند. ممکن است نیاز به آزمایش خون نیز باشد. این تست‌ها می‌توانند میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در خون را اندازه گیری کنند. همچنین به پزشک کمک می­‌کنند ماده ای به نام D دایمر را تشخیص دهد، که یک قطعه پروتئینی کوچک است که پس از تجزیه لخته توسط بدن در خون پدید می آید.

سایر آزمایشاتی که ممکن است پزشک تجویز کند شامل موارد زیر است:

آنژیوگرافی ریوی توموگرافی رایانه‌ای (CTPA)

این تست نوع خاصی از آزمایش اشعه ایکس است. همچنین اصلی ترین آزمایشی است که پزشکان برای مشاهده اینکه آیا شما PE دارید از آن استفاده می‌کنند. پزشک شما رنگ یا کنتراست را به داخل رگ ها تزریق می کند. سپس دکتر قادر خواهد بود رگ‌های خونی ریه‌ها را با اشعه ایکس ببیند.

اسکن تهویه / پرفیوژن (V / Q)

اگر CTPA در دسترس نباشد یا برای شما مناسب نباشد از این تست استفاده می شود. این روش از ماده رادیواکتیو استفاده می کند تا نشان دهد کدام قسمت از ریه‌ها جریان هوا (تهویه) و جریان خون (پرفیوژن) دارند. اگر در ناحیه خاصی جریان خون کم باشد، اما جریان هوا طبیعی باشد، ممکن است لخته وجود داشته باشد.

آنژیوگرافی ریوی مبتنی بر کاتتر

این مورد دقیق ترین آزمایش برای تشخیص PE است. اگر سایر آزمایش‌ها نتایج واضحی نشان ندهند، از این تست استفاده می­‌شود. متخصص یک لوله نازک (کاتتر) را به داخل رگ بزرگ واقع در کشاله ران و رگ‌های داخل ریه وارد می‌کند. سپس رنگ را از طریق کاتتر تزریق می‌کند. تصاویر رگ‌های خونی داخل ریه با اشعه ایکس ظاهر می‌شود. این تست به دلیل وجود CTPA به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ام ​​آر آی

اگر باردار هستید یا پزشک نگران است که آزمایش‌های دیگری که از کنتراست استفاده می‌کنند برای شما مضر باشد، این روش می تواند گزینه خوبی باشد.

اکوکاردیوگرام

این تست سونوگرافی قلب است. نمی تواند PE را تشخیص دهد، اما نشان می دهد که به قلب فشار وارد شده است یا نه.

درمان آمبولی ریه

به لخته شدن خون در ریه آمبولی ریوی (PE) گفته می شود. این عارضه جدی است و می تواند زندگی را فرد را تهدید کند. اما خبر خوب این است که اگر به سرعت تشخیص داده شود، پزشکان می توانند آن را معالجه کنند. در اینجا نگاهی به برخی از رایج ترین روش های مقابله با این بیماری می‌اندازیم.

۱) رقیق کننده‌های خون

این داروها که “ضد انعقاد خون” نیز نامیده می‌شوند، متداول ترین روش درمان لخته خون در ریه به شمار می‌روند. آن‌ها دو نقش اساسی را ایفا می‌کنند:

اول اینکه از بزرگتر شدن لخته جلوگیری می کنند.

دوم، از تشکیل لخته های جدید جلوگیری می کنند.

این داروها لخته‌های خون را از بین نمی‌برند. بلکه بدن شما به طور طبیعی و با گذشت زمان این کار را انجام می‌دهد.

معمول ترین داروهای رقیق کننده خون وارفارین و هپارین هستند. وارفارین یک قرص است و می تواند لخته ها را درمان و از بروز آن ها پیشگیری کند. شما می توانید این داروها را از طریق تزریق یا IV نیز دریافت کنید. داروهای رقیق کننده خون بسیاری به صورت قرص وجود دارد و پزشک به شما کمک می کند تا تصمیم بگیرید که کدام یک از آن ها در مورد شما بهتر عمل می کند. هپارین می تواند احتمال تشکیل لخته های بیشتر را کاهش دهد. همچنین می‌توانید آن را از طریق تزریق یا IV دریافت کنید.

درمان ممکن است در بیمارستان یا حتی در ER شروع شود و شما می توانید در همان روز مرخص شوید. مدت زمان بستری و درمان به شرایط شما بستگی دارد.

هپارین‌هایی با وزن مولکولی کم نیز بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها را می‌توان در خانه نیز تزریق کرد. آنها عبارتند از:

Dalteparin (Fragmin)

Enoxaparin (Lovenox)

Tinzaparin (Innohep)

عارضه اصلی داروهای رقیق کننده خون، خونریزی داخلی است. اگر دارو خون شما را بیش از حد رقیق کند، ممکن است خونریزی داخلی اتفاق بیفتد. ممکن است پزشک برایتان آزمایش خون تجویز کند تا این موضوع را تحت نظر داشته باشد. با این حال، حتی در دوزهای درمانی هم خونریزی داخلی خطرناک است.

در موقعیت های تهدید کننده زندگی، پزشکان ممکن است از داروهای ترومبولیتیک استفاده کنند. این داروها به سرعت لخته هایی را که باعث بروز علائم شدید می شوند از بین می برند. اما می توانند منجر به خونریزی ناگهانی شوند و فقط پس از بررسی دقیق مورد استفاده قرار می گیرند.

۲) کاتتر

در مواردی که با دقت مورد بررسی قرار گرفته‌اند، این روش یکی دیگر از درمان‌های اضطراری است که پزشک ممکن است از آن استفاده کند. وی یک لوله نازک و انعطاف پذیر را در رگ ران یا بازو وارد می‌کند. این لوله به ریه شما فرو می‌رود، در آنجا لخته را برطرف می‌کند یا از دارو برای حذف آن استفاده می‌کند.

۳) سایر روش‌های درمانی

اگر نمی توانید از داروهای رقیق کننده خون استفاده کنید، ممکن است پزشک از این گزینه‌ها برای درمان PE شما استفاده کند:

فیلتر ورید اجوف تحتانی

ورید اجوف تحتانی یک ورید بزرگ است که خون را از قسمت‌های پایینی بدن به قلب منتقل می‌کند. پزشک می تواند فیلتر را در این ورید قرار دهد تا لخته ها را قبل از رسیدن به ریه‌ها متوقف کند. این فیلتر مانع از تشکیل لخته ها نمی شود، بلکه فقط از رسیدن آن‌ها به ریه جلوگیری می‌کند.

جوراب‌های فشاری

گاهی اوقات “لوله های پشتیبانی کننده” نامیده می‌شوند، این جوراب ها تا زانوی شما بالا می‌آیند و بر روی پاهای شما فشار وارد می‌کنند تا خون جمع یا لخته نشود. (بیشتر لخته هایی که در ریه به وجود می‌آیند از ناحیه پا شروع می‌شوند).

جراحی

برای از بین بردن لخته ریوی به ندرت ممکن است به یک عمل جراحی نیاز باشد.

منبع: درمانکده