اتوبوس‌های درون‌شهری شرکت واحد اتوبوس‌رانی، ون‌ها و مینی ون‌هایی که مسئولیت حمل‌ونقل عمومی مسافران درون‌شهری را بر عهده‌دارند همواره محل بحث درباره احتمال انتشار گسترش ویروس کرونا بوده و هستند.

این وسایل نقلیه عمومی روزانه مسئولیت جابجایی حجم بالایی از مسافران را بر عهده‌دارند. ازاین‌رو هر چه این میزان در تردد شهری بالاتر باشد احتمال آلودگی نیز بیشتر می‌شود. البته درباره کاهش ظرفیت مسافران وسایل نقلیه عمومی نیز اقداماتی انجام‌شده ازجمله اینکه باید ظرفیت هر اتوبوس به ۱۰ نفر تقلیل یابد که این امر بی‌شک مشروط به افزایش ناوگان اتوبوس‌های درون‌شهری می‌شود تا مسافران بتوانند با ایمنی بیشتر در شهر جابجا شوند؛ زیرا تعداد مسافری که خواستار دریافت خدمات حمل‌ونقل از شرکت‌های اتوبوس‌رانی شهری است نیز کاهش چندانی نداشته است.

طبق گفته پیمان سنندجی، مدیرعامل وقت شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران، این آمار تنها در چهار ماه نخست سال گذاشته، ۱۶۵ میلیون مسافر بوده و به‌طور متوسط هم بالغ‌بر دو میلیون نفر جابجایی مسافر در دو بخش عمومی و خصوصی انجام‌شده است. این میزان جابجایی توسط ۵ هزار و ۹۲۶ دستگاه اتوبوس در بخش عمومی و خصوصی صورت گرفته است. از این تعداد یادشده هزار و ۳۴۲ دستگاه در بخش عمومی و ۴ هزار و ۵۸۴ دستگاه آن در بخش خصوصی فعال بوده‌اند. حال اگر این آمار جابجایی را با کاهش ۸۰ تا ۸۵ درصدی در اوایل فروردین امسال به گفته «یوسف حجت، مسئول وقت حمل‌ونقل شهرداری تهران» در استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی در نظر بگیریم، بازهم در شرایط کنونی به رقم نگران‌کننده‌ای خواهیم رسید. پس اگر نخواهیم لقب قاتل خاموش کرونا را به اتوبوس‌های درون‌شهری نسبت دهیم باید درباره نحوه به‌کارگیری از این وسایل مهم حمل‌ونقل عمومی چاره‌ای بیندیشیم. چراکه اتوبوس‌ها به دلیل استفاده حداکثری مردم، این روزها به مکانی برای انتقال ویروس کرونا تبدیل‌شده‌اند. وسایلی که هرچند محیط آن هرروزه ضدعفونی می‌شود، اما به دلیل استفاده جمعیت کثیری از آن، یکی از محل‌های تجمع ویروس شده‌اند.

در حقیقت باید گفت شستشوی، ضدعفونی و گندزدایی این وسایل نقلیه یک نوبت در روز لازم اما کافی به نظر نمی‌رسد. پس چه باید کرد؟ با توجه به حجم تردد اتوبوس‌ها و کاهش محدودیت مسافر گیری، مطابق پروتکل‌های بهداشتی به نظر می‌رسد پس از یک یا دو سفر درون‌شهری، اتوبوس‌ها باید در ابتدا یا انتهای مسیر ضدعفونی شوند. این امر سبب می‌شود که اتوبوس در مسیر جدید عاری از آلودگی باشد. همچنین سازوکاری اندیشیده شود تا شیشه‌های اتوبوس و یا دریچه‌های سقفی آن برای تردد هوا بازشوند تا محیط اتوبوس محل تجمع ویروس نشود. در زمان‌های نه‌چندان دور شرکت واحد با همکاری و توافق با نیروی انتظامی گروهی سرباز وظیفه را برای تسهیل در امر رانندگان شرکت واحد بکار می‌گرفت. در شرایط کنونی به نظر چنین توافق و همکاری می‌تواند کارساز باشد. به‌این‌ترتیب از ورود افراد بدون ماسک جلوگیری و در صورت مشاهده موارد مشابه می‌توان به مسافران تذکر داد. از سوی دیگر کمبود اتوبوس، عامل تشدید عدم رعایت فاصله‌گذاری نیز می‌شود. کمبود اتوبوس و ترافیک سنگین باعث تأخیر ورود اتوبوس به ایستگاه شده و به‌این‌ترتیب مسافری که ممکن است دیر به محل کارش برسد ترجیح می‌دهد باوجود ازدحام و عدم رعایت هر پروتکل بهداشتی تأخیر ایجادشده را جبران و خود را به اتوبوس برساند.

البته به‌جز اقدامات و تصمیمات مدیریتی در خصوص اجرای شیوه‌های مختلف بهداشتی در اتوبوس‌های درون‌شهری به‌عنوان ناوگان حمل‌ونقل عمومی، رانندگان و مسافران نیز در رعایت پروتکل‌های بهداشتی سهمی دارند که باید در قالب بهداشت فردی و بهداشت محیط آن را رعایت کنند.

بهتر است تا در هنگام استفاده از اتوبوس از دستمال‌کاغذی یا دستکش برای گرفتن دستگیره‌ها، میله‌های حائل در اتوبوس استفاده تا تماس فیزیکی با سطوح به حداقل برسد. رانندگان از گرفتن پول نقد خودداری کرده و پرداخت‌ها به‌صورت آنلاین کارت و یا استفاده ازآپ‌ها صورت گیرد. رانندگان و مسافران از ماسک و دستکش استفاده کنند و ترجیحاً مواد ضدعفونی‌کننده بر پایه الکل به همراه داشته باشند. در اتوبوس‌ها وضعیت تهویه مناسب برقرار شود به‌طوری‌که شیشه‌ها و دریچه‌های موجود در این‌گونه وسایط نقلیه برای ایجاد جریان هوا، باز یا نیمه‌باز شده و تهویه به‌صورت گردش داخلی هوا برقرار نشود. تابلوهای آموزشی درباره نحوه پیشگیری از انتقال بیماری‌های تنفسی در اتوبوس به تعداد کافی وجود داشته باشد. مسافران در ساعت‌های پرتردد از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده نکنند. هنگام ورود و خروج از اتوبوس برای پرداخت کرایه حتماً فاصله فردی بین مسافرین اتوبوس (یک متر و نیم) رعایت شود.

بهرحال مسئولان ستاد مقابله با کرونا بارها اعلام کرده‌اند «بالاترین سهم در انتقال ویروس کرونا در کلان‌شهرها حمل‌ونقل عمومی است»؛ بر این اساس اگر نتوان به‌طور دائم استفاده از حمل‌ونقل عمومی را تعطیل کرد، می‌توان با استفاده از راهکارهایی ازجمله رعایت فاصله‌گذاری و استفاده اجباری از ماسک و دستکش در داخل اتوبوس تا حد امکان آمار ابتلای افراد به کرونا و شیوع زنجیره را پایین آورد.

بعد از گذشت ۹ ماه از شیوع کرونا در ایران و ورود به موج سوم که متأسفانه تعداد روزانه جان‌باختگان و مبتلایان قطعی کرونا، آمار نگران‌کننده‌ای را نشان می‌دهد، بازهم تنها راه قطع زنجیره ویروس، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و دستورالعمل‌های بهداشتی عنوان‌شده است؛ مسئله‌ای که متأسفانه مشمول مرور زمان شده و برای مردم، عادی تلقی شده است.

این در حالی است که طرح فاصله‌گذاری هوشمند از روزهای نخست فروردین امسال مدنظر مسئولان ستاد ملی و استانی مقابله با کرونا قرارگرفته است. ازاین‌رو آن‌ها با ایجاد محدودیت در تردد، دسته‌بندی فعالیت شغلی و اداری می‌کوشند که بار ترافیکی و ترددهای درون‌شهری را به حداقل برسانند تا احتمال انتقال ویروس کرونا به حداقل برسد. این امر تنها با مساعدت مسئولان در ایجاد زیرساخت‌ها و همکاری مردم امکان‌پذیر است./مهدی قنبر، روزنامه‌نگار